Rusya ile Azerbaycan arasında büyüyen kriz, kardeş ülkede ‘Türkiye’ çağrılarını artırdı. Kuzeyde Moskova’dan, güneyde ise Tahran’dan tehdit hisseden Bakü’de çok sayıda isim aynı çağrıyı yapıyor: “Şuşa Beyannamesi işletilmelidir. Türk Silahlı Kuvvetleri, Kafkasya’nın en büyük askerî üssünü Azerbaycan’a kurabilir.”
Azerbaycan Hava Yolları AZAL‘a ait yolcu uçağının 25 Aralık 2024 tarihinde Grozni semalarındayken Rus hava savunma sistemi Pantsir füzesiyle kasten vurulması Bakü-Moskova ilişkileri açısından dönüm noktası oldu.
38 kişinin hayatını kaybettiği saldırıdan buyana Azerbaycan ile Rusya arasında yükselen tansiyon, soruşturmalar ve gözaltılarla gelişen karşılıklı hamleler sonrası gerçek bir krize dönüştü.
Tuhaf gelişmelerin fitilini ateşleyen olay, geçtiğimiz hafta Moskova’da Azerbaycan Türklerine yönelik gözaltı dalgası oldu. İki Azerbaycan vatandaşının işkence sonucu öldürüldüğü, onlarcasının da kötü muameleye maruz bırakıldığı operasyonlara Bakü yönetimi benzer şekilde karşılık verdi.
Rus devletine ait yayın organı Sputnik‘in Bakü temsilciliği basıldı; casuslukla suçlanan medya kurumu çalışanları kameralar önünde aşağılanarak derdest edildi. Rusya Başbakan Yardımcısı Aleksey Overçuk’un Azerbaycan ziyareti iptal edilirken Rus devlet ve özel kurumlarıyla planlanan tüm kültürel etkinlikler askıya alındı.
20 Haziran’da İstanbul’da gerçekleşen bir görüşmenin, Rusya’nın krize yol açan reflekslerini tetiklediği ileri sürülüyor. O tarihte Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan, Cumhurbaşkanı Erdoğan tarafından Dolmabahçe’de kabul edilmişti.
İddiaya göre Erdoğan ve Paşinyan, Türkiye’yi Orta Asya Türklerine kesintisiz olarak bağlayacak Zengezur Koridoru’nun hayata geçmesi için kesin olarak anlaşmaya vardı.
Kremlin’e yakın gazetecilerin hem Erivan hem de Bakü’yü tehditleriyle başlayan, ardından karşılıklı gözaltılarla devam eden kriz sırasında Azerbaycan Devlet Televizyonunda yayınlanan şu mesaj dikkat çekti:
“Ne oldu, Sayın Putin? Azerbaycan’ın güçlü bir devlet haline gelmesinden, topraklarını geri kazanmasından, egemenliğini yeniden tesis etmesinden ve Cumhurbaşkanı İlham Aliyev’in küresel olarak tanınmasından bu kadar mı endişelisiniz? Rusya’ya zorla dahil edilen halklar üzerinde tahakküm kurmaya alışmışsınız.
İster çarlık ister Sovyet zamanlarında olsun, Ruslar kendilerini üstün ırk olarak görüyorlardı, diğerleri ise ikinci sınıf vatandaşlardı. Bu imparatorluklar artık yok olsa da, zihniyet aynı kalıyor.”
ŞUŞA BEYANNAMESİ İŞLİYOR: EN BÜYÜK TSK ÜSSÜ KAFKASYA’YA KURULSUN
Ermenistan’da Nikol Paşinyan’ın Azerbaycan-Türkiye ekseni ile birlikte hareket etme kararı Bakü-Moskova hattında gerilim yaratırken mevcut tablo, Şuşa Beyannamesi’nin çalıştırılması yönündeki çağrıları artırdı.
Cumhurbaşkanı Erdoğan ile Azerbaycan lideri İlham Aliyev arasında 2021 yılında imzalanan Şuşa Beyannamesi, iki taraftan birinin üçüncü bir güç tarafından saldırıya uğraması halinde bununla ortak biçimde mücadele etmeyi hükme bağlıyor.
Bu yönde en net çağrıyı, Azerbaycan siyasetinin tanınmış isimlerinden ‘akil adam’ Eldar Namazov yaptı. Azerbaycan’ın efsanevî lideri Haydar Aliyev’in danışmanlarından siyaset bilimci Namazov, Bakü merkezli Musavvat gazetesine yaptığı açıklamada, Türkiye’yi Kafkasya’nın en büyük askerî üssünü kurmak için Azerbaycan’a davet etti.
Gerek Moskova gerekse de Tahran’ın Azerbaycan üzerindeki emellerine ancak bu şekilde manî olunabileceğine dikkat çeken Namazov şu ifadeleri kullanıyor:
“Azerbaycan aynı anda hem Rusya hem de İran ile kara sınırı olan tek ülkedir. Her iki devlet de Azerbaycan’ın bağımsız varlığını kendi jeopolitik planlarına yönelik bir tehdit olarak görüyor ve ülkemize yönelik yeni işgal planlarını ‘tarihî bir hak’ olarak meşrulaştırmaya çalışıyor.
Şuşa Deklarasyonu doğrultusunda bölgedeki en büyük Türk askerî üssü Azerbaycan’a kurulmalıdır. Hatta Türkiye haricinde diğer müttefikimiz, nükleer silahlara sahip Pakistan da bu üssü kullanabilir. Burası 250 milyonluk nüfus için güvenlik anahtarı olabilir. Buna siyaset biliminde ‘güç yoluyla barış’ denir. Basitçe söylemek gerekirse, Moskova ve Tahran’ın Azerbaycan’a yönelik planlarına ‘elveda’ deme vakti geldi.”
KURULACAK ÜS BÖLGEDE CAYDIRICI NİTELİKTE OLACAKTIR
Azerbaycan milletvekili Elçin Mirzabeyli ise güç yoluyla barış formülüne dayalı askerî ittifakın derinleştirilmesi çağrılarını hatırlatarak, bunun aşırı sert ancak pratik bir yol olduğunu, çünkü hem Rusya hem de İran’ın emperyal nostaljiden bir türlü kurtulamadıklarını dile getirdi. Mirzabeyli şunları söyledi:
“Bu iki ülkenin emperyal nostaljisi ve ‘tarihsel haklarına’ dayalı komşularının egemenliğine yaklaşımları Azerbaycan’ın ulusal güvenliğini sürekli olarak riske atmaktadır. Azerbaycan’a karşı olası askerî maceraları engelleyen tek faktör, bu niyetlerin sonuçlarının henüz tam olarak hesaplanmamış olmasıdır. Bu durum, önleyici stratejik güç gösterisinin önemini ön plana çıkarmaktadır.”
“Azerbaycan’da bir Türk askerî üssünün konuşlandırılması, hem stratejik hem hukukî hem de diplomatik açılardan ciddi şekilde düşünülmelidir. Stratejik bir bakış açısından, böyle bir adım Azerbaycan’ın güvenlik şemsiyesini genişletecek ve Ankara’nın Azerbaycan çevresinde gerçekleşen askerî-politik süreçlere aktif katılımı için yasal bir temel oluşturacaktır. Özellikle de Zengezur Koridoru için…
Burada kurulacak üs, Azerbaycan-Türkiye askerî ittifakının fiziksel bir tezahürü olacaktır. Bu adım caydırıcılık bakımından etkili olabilir. Azerbaycan ne izole edilmeli ne de tehditlere karşı zayıf olarak görülmeli.”
ŞAHİNOĞLU: İRAN VE RUSYA İLE İYİ İLİŞKİ DİYORDUK, PEKİ O ‘İYİ’ İLİŞKİLER NEREDE?
Bakü merkezli Atlas Araştırma Merkezi Başkanı Elhan Şahinoğlu da Türk Silahlı Kuvvetleri’nin Azerbaycan topraklarına üs kurma zamanının geldiğine inanıyor.
Bu fikre karşı çıkanların şimdiye dek ‘İran ve Rusya ile iyi ilişkilerin devamını’ öne sürdüğünü hatırlatan Şahinoğlu, “O iyi ilişkiler nerede peki? İranlı yetkililer İsrail ile savaş sonrası şimdi Azerbaycan aleyhine açıklamalar yapıyor. Şimdi de Rusya bizimle ilişkileri bozdu. Uçak olayı ve işkenceler durumu daha da kötüleştirdi” dedi. Şahinoğlu şunları söyledi:
“Bu durumda tek alternatifimiz Türkiye ile askerî işbirliğini daha üst seviyeye çıkarmaktır. Yani Türkiye’nin Azerbaycan’da birkaç askerî üs kurması gerekiyor. Azerbaycan’ın en az 2 bölgesinde Türk Kara ve Hava Kuvvetlerine ait üsler kurulabilir.
Türkiye’nin böyle bir deneyimi var. Çünkü Katar’da askerî üssü var. Azerbaycan’ın şimdi buna ihtiyacı var, çünkü Rusya ve İran’daki şovenist çevreler Azerbaycan’a karşı sinsi planlarını uygulamak istiyorlarsa Azerbaycan ile birlikte Türkiye’yi de karşılarında görmeleri gerekiyor. Bu etken onları Azerbaycan karşıtı bir pozisyon almaktan caydırmalı.”
Kaynak: TRHaber
