Dünyanın dört bir yanındaki yüzlerce havayolu, binlerce havalimanı arasında her gün on binlerce uçuş gerçekleştirerek küresel bir ağ oluşturuyor. Bu devasa operasyonun ardında ise titizlikle yürütülen bir planlama süreci yatıyor. Bir havayolunun A noktasından B noktasına uçma kararı alması, basit bir seçimden çok daha fazlasıdır. İşte havayollarının rota planlama masasında yer alan beş temel kriter:
Adım 1: Veriler Konuşur – Potansiyel Yolcu Talebi Analizi
Her şeyden önce masaya veriler konulur. Bir havayolu için en temel soru şudur: “Bu hatta yeterli yolcu var mı?”
- Pazar Araştırması: Havayolları, hedef şehirler arasındaki iş ve turizm potansiyelini, demografik yapıyı ve ekonomik verileri analiz eder.
- Talep Tahmin Yazılımları: Gelişmiş yazılımlar kullanılarak, belirli bir rotadaki potansiyel yolcu sayısı, mevsimsel dalgalanmalar ve yolcuların ödemeye razı olacağı bilet fiyatları tahmin edilir.
Eğer bir rotanın kârlılık potansiyeli bu ilk analizde yetersiz bulunursa, diğer adımlara genellikle geçilmez.
Adım 2: Rakip Analizi – Gökyüzündeki Pazar Payı Savaşı
Potansiyel bir hatta karar kılındığında, ikinci adım rekabeti incelemektir.
- Mevcut Oyuncular: Rotada başka hangi havayolları uçuyor? Rakiplerin pazar payı ne kadar?
- Rekabet Stratejisi: Rakipler tam hizmet (legacy) mi, yoksa düşük maliyetli (low-cost) taşıyıcı mı? Fiyatlandırma politikaları nasıl?
Bir hatta çok sayıda güçlü rakibin olması, kâr marjını düşüreceği için havayolunu bu rotadan vazgeçirebilir veya daha rekabetçi bir strateji (daha düşük fiyat, daha iyi hizmet vb.) geliştirmeye itebilir.
Adım 3: Operasyonel Fizibilite – Uçak, Ekip ve Havalimanı Uyumu
Rota kâğıt üzerinde harika görünebilir, peki teknik olarak mümkün mü?
- Filo Uygunluğu: Havayolunun filosundaki uçak tipleri, rotanın menzili ve tahmini yolcu sayısı için uygun mu? Uzun bir hat için geniş gövdeli bir uçak gerekirken, kısa bir hat için dar gövdeli bir uçak yeterlidir.
- Havalimanı Altyapısı: Hedef havalimanının pisti, terminali ve yer hizmetleri operasyon için uygun mu?
- Slot İzinleri: Özellikle yoğun havalimanlarında iniş-kalkış için “slot” adı verilen zaman aralıklarını alabilmek kritik bir önem taşır.
Bu üç unsurdan herhangi birindeki bir uyumsuzluk, tüm planı iptal edebilir.
Adım 4: Network Sinerjisi – Uçuş Ağının Büyüme Stratejisi
Bazen bir hat, tek başına kârlı olmasa bile genel uçuş ağı için stratejik bir önem taşıyabilir. Bu, “network sinerjisi” olarak adlandırılır.
Örneğin, X şehrine açılan bir hat, o şehirden gelen yolcuları havayolunun ana merkezi (hub) üzerinden çok daha kârlı olan uzun menzilli Y ve Z hatlarına taşıyabilir. Bu besleyici hatlar, ana merkeze yolcu akışı sağlayarak genel network’ün verimliliğini ve kârlılığını artırır.
Adım 5: Siyasi ve Bürokratik Engeller – Uçuş Hakları ve İzinler
Son olarak, işin genellikle göz ardı edilen ama en belirleyici olabilen kısmı gelir: Siyaset.
- İkili Havacılık Anlaşmaları: Ülkeler arasındaki uçuş hakları, frekans sayıları ve hangi şehirlere uçulabileceği bu anlaşmalarla belirlenir. Anlaşma yoksa veya kısıtlıysa, uçuş mümkün olmayabilir.
- Uluslararası İlişkiler: İki ülke arasındaki siyasi gerilimler veya istikrarsızlık, mevcut uçuşların durdurulmasına veya yeni hatların açılmasının engellenmesine neden olabilir.
