Denizlerdeki güç dengesi, küresel güvenliğin ve uluslararası ilişkilerin en belirleyici unsurlarından biridir. Bu dengede, bir ülkenin askeri kapasitesini binlerce kilometre öteye taşıyabilen ve adeta yüzen birer hava üssü görevi gören uçak gemileri, stratejik öneme sahiptir. Modern uçak gemileri, sadece uçakları taşımakla kalmaz; aynı zamanda gelişmiş radar sistemleri, füze savunma sistemleri, binlerce askeri personel ve lojistik destek birimleriyle donatılmış, kendi başına birer muharebe gücüdür. Bu devasa ve maliyetli platformlara sahip olmak, bir ülkenin hem askeri hem de diplomatik gücünün bir göstergesidir. Peki, 2025 yılına geldiğimizde, okyanuslara hükmeden bu devlere hangi ülkeler sahip ve Türkiye’nin bu alandaki konumu nedir?
UÇAK GEMİSİ NEDİR VE DENİZ GÜCÜNDE NEDEN HAYATİ ÖNEM TAŞIR?
Uçak Gemisi: Sabit kanatlı (jet veya pervaneli) uçakların kalkış ve iniş yapabildiği, uzun bir güverteye sahip savaş gemileridir. Genellikle nükleer enerjiyle çalışır ve büyük muharip uçak filolarını taşır. Deniz gücünün “yumruğu” olarak kabul edilirler. Helikopter Gemisi / Amfibi Hücum Gemisi (LHD/LPH): Daha çok helikopterleri, dikey kalkış yapabilen uçakları (F-35B gibi) ve amfibi çıkarma operasyonlarında deniz piyadelerini taşıyan gemilerdir. Boyutları bir uçak gemisinden küçük olabilir ancak yine de önemli bir hava gücü ve güç projeksiyonu sağlarlar. Bazı modern LHD’ler, F-35B gibi savaş uçaklarını da işletebildiği için fiilen küçük uçak gemisi görevi görebilir.
- Güç Projeksiyonu: Kıyıdan çok uzakta, düşman bölgesine yakın veya uluslararası sularda hava gücü konuşlandırma yeteneği sağlar.
- Küresel Erişim: Bir ülkenin diplomatik ve askeri varlığını dünyanın herhangi bir yerinde göstermesine olanak tanır.
- Caydırıcılık: Tek başına bir uçak gemisi görev grubu, potansiyel rakipler için güçlü bir caydırıcıdır.
- Kriz Yönetimi: Doğal afetlerde insani yardım operasyonları veya bölgesel krizlerde hızlı müdahale için kullanılabilir.
2025 EN ÇOK UÇAK GEMİSİ OLAN ÜLKELER
Global Firepower 2025 verilerine göre, hem uçak gemisi hem de helikopter gemisi envanterine bakıldığında ülkelerin sıralaması ve öne çıkan gemileri:
- Amerika Birleşik Devletleri:
- Toplam Taşıyıcı: 20 adet (11 büyük uçak gemisi + 9 amfibi hücum gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- Uçak Gemileri (11 adet): Nimitz sınıfı (örn. USS Nimitz, USS Carl Vinson) ve Gerald R. Ford sınıfı (örn. USS Gerald R. Ford) nükleer enerjili süper taşıyıcılar. Her biri 90’a kadar savaş uçağı (F/A-18, F-35C), elektronik harp uçakları ve helikopter taşıyabilir.
- Amfibi Hücum Gemileri (9 adet): Wasp sınıfı (örn. USS Wasp) ve America sınıfı (örn. USS America) LHD/LHA’lar. Bunlar, F-35B dikey kalkış/iniş uçaklarını işletebilen ve deniz piyadelerini taşıyan gemilerdir. ABD, hem sayıca hem de teknolojik olarak bu alanda mutlak liderdir.
- Çin:
- Toplam Taşıyıcı: 3 adet (3 uçak gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- Liaoning (Type 001) ve Shandong (Type 002): Sovyet yapımı Kuznetsov sınıfı gemilerden türetilmiş.
- Fujian (Type 003): 2022’de suya indirilen ve 2025’te operasyonel olması beklenen, Çin’in ilk modern, katapult sistemli (EMALS) ve en büyük yerli üretim uçak gemisi. Bu gemi, Çin’in mavi su denizciliği kapasitesini önemli ölçüde artıracak. Çin’in en az 2 adet daha Type 004 sınıfı uçak gemisi inşa etmeyi planladığı bilinmektedir.
- İtalya:
- Toplam Taşıyıcı: 2 adet (2 uçak gemisi / STOVL destekli LHD)
- Öne Çıkanlar:
- Cavour (C 550): F-35B dikey kalkış/iniş uçaklarını işletebilen bir uçak gemisi.
- Giuseppe Garibaldi (C 551): Küçük uçak gemisi/amfibi hücum gemisi.
- Trieste (L9890): Yeni nesil amfibi hücum gemisi (LHD), F-35B uçaklarını taşıma kapasitesine sahip ve 2024’ten itibaren hizmete girmesi bekleniyor.
- Birleşik Krallık:
- Toplam Taşıyıcı: 2 adet (2 uçak gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- HMS Queen Elizabeth (R08) ve HMS Prince of Wales (R09): F-35B dikey kalkış/iniş savaş uçaklarını işletebilen modern uçak gemileri. Bu gemiler, İngiliz deniz gücünün temelini oluşturuyor.
- Hindistan:
- Toplam Taşıyıcı: 2 adet (2 uçak gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- INS Vikramaditya: Rusya’dan alınan modernleştirilmiş bir gemi.
- INS Vikrant (IAC-1): Hindistan’ın kendi imkanlarıyla inşa ettiği ilk yerli uçak gemisi, 2022’de hizmete girdi.
- Japonya:
- Toplam Taşıyıcı: 2 adet (2 helikopter taşıyıcı, ancak F-35B için modernize ediliyorlar)
- Öne Çıkanlar:
- JS Izumo ve JS Kaga (Izumo sınıfı): Başlangıçta helikopter taşıyıcı olarak inşa edilmiş olsalar da, F-35B dikey kalkış/iniş savaş uçaklarını işletebilmek için modifiye edilmektedirler ve fiilen uçak gemisi görevi göreceklerdir.
- Fransa:
- Toplam Taşıyıcı: 1 adet (1 uçak gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- Charles de Gaulle (R91): Nükleer enerjili tek Fransız uçak gemisi, Rafale M savaş uçaklarını taşır.
- Rusya:
- Toplam Taşıyıcı: 1 adet (1 uçak gemisi)
- Öne Çıkanlar:
- Amiral Kuznetsov: Sovyet döneminden kalma tek uçak gemisi. Uzun süredir bakıma alınmış olup, operasyonel kapasitesi belirsizdir.
- Tayland:
- Toplam Taşıyıcı: 1 adet (1 uçak gemisi – hafif taşıyıcı)
- Öne Çıkanlar:
- HTMS Chakri Naruebet: İspanya’dan alınan hafif uçak gemisi.
TÜRKİYE’NİN UÇAK GEMİSİ VAR MI?
Türkiye, “mavi vatan” doktrini çerçevesinde deniz gücünü artırma hedefleri doğrultusunda önemli adımlar atmıştır.
- TCG Anadolu (L-400):
- Sınıflandırma: TCG Anadolu, teknik olarak bir Amfibi Hücum Gemisi (LHD) olarak sınıflandırılmaktadır. Ancak F-35B gibi dikey kalkış yapabilen savaş uçaklarını veya helikopterleri taşıyabilen bir platform olarak inşa edilmiştir.
- Özellikleri: Türkiye’nin en büyük savaş gemisi olup, Ege, Akdeniz ve Karadeniz’de güç aktarım kapasitesini önemli ölçüde artırmıştır. Gemi, helikopterlerin yanı sıra, özellikle Bayraktar TB3 SİHA’ları ve Bayraktar Kızılelma insansız savaş uçaklarını (MİUS) kullanmak üzere optimize edilmiştir. F-35B’lerin tedariki gerçekleşmediği için, TCG Anadolu’nun esas hava gücü SİHA’lar olacaktır. Bu durum, Türkiye’yi insansız hava araçlarını gemide kullanma konusunda dünyada öncü ülkelerden biri haline getirmektedir.
- Stratejik Önemi: TCG Anadolu, denizaşırı operasyonlarda, insani yardım görevlerinde ve deniz piyadelerini taşıma/indirme yeteneğiyle Türkiye’nin bölgesel güç projeksiyonuna önemli katkı sağlamaktadır. Gelecekte, daha büyük bir ikinci LHD olan TCG Trakya’nın da inşa edilmesi planlanmaktadır