Vietnam’dan Afganistan’a, kutup görevlerinden insani yardım operasyonlarına kadar her alanda kendini kanıtlamış olan bu uçak, gökyüzünün fedakar işçisidir. Peki, C-130’u bu kadar efsanevi yapan nedir? Bu uçak tam olarak ne işe yarar, hangi ülkenin malıdır ve kapasitesi nedir? Bu yazıda, gökyüzünün bu güvenilir yük beygirini tüm detaylarıyla inceliyoruz.
C-130 KARGO UÇAĞI NEDİR? (HERKÜL EFSANESİ)
C-130 Hercules, Amerika Birleşik Devletleri merkezli Lockheed (günümüzde Lockheed Martin) firması tarafından tasarlanıp üretilen, dört turboprop motorlu bir askeri nakliye (kargo) uçağıdır. İlk uçuşunu 1954 yılında yapmış olmasına rağmen, o kadar başarılı, dayanıklı ve esnek bir tasarıma sahiptir ki, modernize edilmiş versiyonları (C-130J Super Hercules gibi) günümüzde hala aktif olarak üretilmekte ve 70’ten fazla ülke tarafından kullanılmaktadır.
C-130, bir “taktik nakliye” uçağı olarak sınıflandırılır. Stratejik nakliye uçaklarının (C-17 veya C-5 gibi) aksine, C-130’un asıl görevi devasa yükleri kıtalararası taşımak değil, bu yükleri ana üslerden alıp doğrudan “son noktaya” ulaştırmaktır. Bu son nokta; bir çatışma sahasının ortasındaki derme çatma bir toprak pist, bir doğal afet bölgesindeki hasar görmüş bir havalimanı veya bir dağ yamacındaki kısa bir çakıl pist olabilir. İşte C-130’un dehası burada yatar.
C130 KARGO UÇAĞI ÖZELLİKLERİ NELERDİR?
C-130’un onlarca yıldır rakipsiz kalmasını sağlayan temel özellikleri, onun operasyonel esnekliğinde ve dayanıklılığında gizlidir. Bu uçağı diğerlerinden ayıran en belirgin nitelikler şunlardır:
- DÖRT GÜÇLÜ TURBOPROP MOTOR C-130’un imzası niteliğindeki dört adet Allison T56 (veya modern J modellerinde Rolls-Royce AE 2100) turboprop motor, ona muazzam bir güç ve yüksek güvenilirlik sağlar. Saf jet motorlarına göre daha düşük hızlarda ve irtifalarda daha yüksek verimlilik sunarlar. Bu motorların pervaneleri, “ters itki” (reverse thrust) sağlayarak uçağın kısa pistlere inişini ve pistte durmasını muazzam ölçüde kolaylaştırır. Bir motor arızalansa bile güvenle uçuşa devam edebilir.
- KISA PİST KALKIŞ VE İNİŞ (STOL) KABİLİYETİ Uçağın en ünlü kabiliyetidir. Yüklü durumdayken bile çok kısa (genellikle 900-1000 metre) ve hazırlıksız pistlere inip kalkabilir. Bu kabiliyet, C-130’u doğal afet bölgelerindeki hasarlı havalimanlarına veya hiçbir pistin olmadığı insani yardım bölgelerine inebilen neredeyse tek ağır yük uçağı yapar.
- ARKA KARGO RAMPASI VE YÜKLEME SİSTEMİ Uçağın kuyruk kısmında bulunan devasa hidrolik rampa, operasyonel verimliliğin anahtarıdır. Bu rampa sayesinde tekerlekli askeri araçlar (bir Humvee arazi aracı veya bir M113 zırhlı personel taşıyıcı gibi), toplar veya paletlenmiş yükler uçağa hızlıca yüklenebilir (roll-on/roll-off). Daha da önemlisi, bu rampa havadan kargo (CDS) ve paraşütçü atma (airdrop) görevleri için uçuş sırasında da güvenle açılabilir.
- KAPASİTE (KAÇ TON VE KAÇ KİŞİLİK?) C-130’un kapasitesi modeline göre değişse de, tipik bir C-130H modeli;
- Yük: Yaklaşık 20 ton (20.000 kg) kargo taşıyabilir.
- Personel: Kargo yerine personel taşınacaksa, 92 tam teçhizatlı asker, 64 paraşütçü veya 74 sedyeli hasta (tıbbi tahliye/MEDEVAC görevi için) taşıyabilir.
- Mürettebat: Eski H modellerinde genellikle 5 kişiden oluşur (Pilot, Yardımcı Pilot, Uçuş Mühendisi, Seyrüseferci ve Yükleme Uzmanı/Loadmaster). Modern C-130J modellerinde ise dijital kokpit sayesinde mürettebat ihtiyacı 2-3 kişiye düşmüştür.
- İNANILMAZ DERECEDE ÇOK YÖNLÜLÜK C-130 gövdesi o kadar esnek bir platformdur ki, sadece kargo değil, düzinelerce farklı görev için modifiye edilmiştir. Başlıca varyantları şunlardır:
- AC-130 Spectre/Gunship: Belki de en korkutucu versiyonudur. Bir “uçan topçu bataryası” olan AC-130, gövdesinin sol tarafından dışarı doğru bakan otomatik toplar ve obüslerle donatılmıştır. Yerdeki hedeflerin etrafında daire çizerek yoğun ateş desteği sağlar.
- KC-130: Havada yakıt ikmali tankeridir. Kanat altındaki “hose-and-drogue” (hortum ve huni) sistemiyle hem avcı uçaklarına hem de helikopterlere yakıt ikmali yapabilir.
- HC-130 Combat King: Muharebe arama-kurtarma (CSAR) ve personel kurtarma görevleri için özelleştirilmiştir.
- WC-130 Hurricane Hunter: ABD Ulusal Okyanus ve Atmosfer Dairesi (NOAA) için çalışan bu uçaklar, kasırgaların tam merkezine (‘gözüne’) uçarak hayati önem taşıyan meteorolojik verileri toplar.
Bu görevlerin çeşitliliği, C-130’un neden hala havacılık haberleri platformlarında sıkça yer aldığını ve stratejik önemini koruduğunu açıklamaktadır.
SIKÇA SORULAN SORULAR (FAQ)
C-130 kargo uçağı özellikleri nelerdir?
Dört turboprop motorlu, 20 ton yük kapasiteli, kısa ve ham pistlere inebilen (STOL), arka kargo rampası sayesinde havadan atma kabiliyeti olan ve AC-130 (silahlı) gibi özel görev versiyonları bulunan çok yönlü bir askeri nakliye uçağıdır.
C-130 nakliye uçağı nedir?
Amerika Birleşik Devletleri (Lockheed Martin) yapımı, ‘Hercules’ lakaplı, 1950’lerden beri hizmette olan ve taktik nakliye (asker/yükü doğrudan cepheye taşıma) görevleri için tasarlanmış, sınıfının en başarılı askeri kargo ve personel taşıma uçağıdır.
Kargo uçağı nedir?
Yolcu taşımak yerine öncelikli olarak yük (kargo, posta, mal) taşımak için özel olarak tasarlanmış veya bu amaca yönelik modifiye edilmiş sivil veya askeri hava aracıdır.
Türkiye’de kaç C130 var?
Türk Hava Kuvvetleri envanterindeki C-130 (B/E/H modelleri) uçaklarının sayısı operasyonel duruma ve modernizasyon programlarına göre değişmekle birlikte, kamuya açık kaynaklara göre yaklaşık 15-20 adet civarındadır. Bu uçaklar genellikle Kayseri/Erkilet’teki 12. Hava Ulaştırma Ana Üs Komutanlığı’nda konuşludur.
