Pilotların, devasa bir makineyi gökyüzünde güvenle süzülmesini sağladığı bu yer, havacılığın en yüksek teknolojiye sahip ve en güvenli alanlarından biridir. Peki, kokpit tam olarak nedir, ne işe yarar ve bu kritik bölüme kimlerin girme yetkisi vardır?
KOKPİT NEDİR VE NE İŞE YARAR?
Kokpit, bir uçağın pilotlar tarafından yönetildiği ve tüm uçuş kontrollerinin yapıldığı ön bölüme verilen isimdir. Aynı zamanda “uçuş güvertesi” (flight deck) olarak da adlandırılır. Kokpit, bir uçağın sorunsuz ve emniyetli bir şekilde uçurulması için gerekli olan tüm kontrol mekanizmalarını, seyrüsefer sistemlerini, iletişim araçlarını ve motor göstergelerini barındıran bir komuta merkezidir. Kokpit ne işe yarar sorusunun cevabı nettir: Pilotların, uçağı kalkıştan inişe kadar her aşamada tam bir kontrol altında tutmasını, uçağın tüm sistemlerinin durumunu anlık olarak izlemesini, hava trafik kontrolörleri ve yer istasyonları ile iletişim kurmasını sağlar. Kısacası, bir uçağın tüm operasyonel faaliyetleri kokpitten yönetilir.
MODERN BİR UÇAK KOKPİTİNDE NELER BULUNUR?
Modern yolcu uçağı kokpitleri, karmaşık gibi görünse de, aslında son derece ergonomik ve sistematik bir düzene sahiptir. Pilotların ihtiyaç duyduğu tüm bilgilere hızlıca ulaşmasını sağlayan bu alanda birçok temel bileşen bulunur:
- Kontrol Yüzeyleri (Yoke/Sidestick): Uçağa yön veren temel kumandalardır. Geleneksel “direksiyon” benzeri olanlara “yoke”, Airbus gibi modern uçaklarda bulunan joystick benzeri olanlara ise “sidestick” denir.
- Ana Gösterge Panelleri: Pilotların önünde bulunan büyük ekranlardır. Bunlar arasında uçağın hızını, yüksekliğini, yönünü ve yapay ufkunu gösteren PFD (Primary Flight Display) ve rota, hava durumu gibi seyrüsefer bilgilerini gösteren ND (Navigation Display) bulunur.
- Motor ve Sistem Göstergeleri (EICAS/ECAM): Motorların durumu, yakıt miktarı, hidrolik basınç gibi uçağın tüm sistemleri hakkındaki verileri gösteren merkezi ekranlardır.
- Gaz Kolları (Thrust Levers): Motorların gücünü, yani uçağın itki kuvvetini ayarlamak için kullanılır.
- Baş Üstü Paneli (Overhead Panel): Uçağın elektrik, yakıt, hidrolik ve havalandırma gibi sistemlerinin kontrol düğmelerinin ve sigortalarının bulunduğu, pilotların başının üzerindeki paneldir.
- İletişim ve Seyrüsefer Radyoları: Hava trafik kontrolü ve diğer uçaklarla iletişim kurmayı sağlayan telsiz sistemleri ile seyrüsefer yardımcılarından sinyal alan alıcıların kontrol üniteleridir.
Bu sistemlerin tamamı, uçuşun her anında pilotlara tam bir durumsal farkındalık kazandırmak için tasarlanmıştır. Havacılık teknolojisindeki son gelişmeler ve yeni kokpit tasarımları hakkında bilgi almak için havacılık haberleri sitelerini takip etmek, bu alanın ne kadar dinamik olduğunu gösterir.
UÇAK KOKPİTİNE KİMLER GİREBİLİR?
Geçmişte, özellikle uçuşun sakin anlarında yolcuların kokpiti ziyaret etmesine izin verilebiliyorken, 11 Eylül 2001 terör saldırılarından sonra bu durum kökten değişmiştir. Uçuş güvenliğini en üst düzeye çıkarmak amacıyla alınan küresel kararlar neticesinde, uçuş sırasında kokpite girişler son derece katı kurallara bağlanmıştır.
Günümüzde, uçuş esnasında kokpite sadece görevi gereği orada bulunması zorunlu olan kişiler girebilir. Bu kişiler şunlardır:
- Uçuş Ekibi: Uçağın kaptan pilotu, ikinci pilotu ve varsa gözlemci pilot veya uçuş mühendisi.
- Kabin Ekibi: Sadece operasyonel bir zorunluluk (pilota bir şey ikram etmek, önemli bir bilgiyi iletmek vb.) durumunda ve pilotun izniyle çok kısa süreliğine girebilirler.
- Sivil Havacılık Otoritesi Denetçileri: Görevli olan ve gerekli izinlere sahip sivil havacılık denetçileri (check pilot), denetim amacıyla uçuşta kokpitte bulunabilir.
Bu kişiler dışında, havayolu yöneticileri dahil olmak üzere hiç kimsenin uçuş sırasında kokpite girmesine kesinlikle izin verilmez. Kokpit kapıları artık dışarıdan zorla açılamayacak şekilde güçlendirilmiş, kurşun geçirmez ve sadece pilotların içeriden kontrol edebildiği elektronik kilit sistemleriyle donatılmıştır.
SIKÇA SORULAN SORULAR (FAQ)
Uçakta kokpit nedir?
Uçağın en ön kısmında bulunan, pilotların uçağı yönettiği, tüm kontrol ve gösterge sistemlerinin yer aldığı komuta merkezidir.
Kokpit açılımı nedir?
“Kokpit” kelimesi İngilizce kökenlidir ve birleşik bir kelime değildir, dolayısıyla bir açılımı yoktur. Terim, ilk olarak horoz dövüşlerinin yapıldığı çukur (cock-pit) anlamına gelirken, zamanla küçük ve dar kontrol alanlarını tanımlamak için kullanılmıştır.
Kokpite kimler girebilir?
Uçuş sırasında sadece görevli pilotlar, kabin memurları (sadece zorunlu durumlarda ve kısa süreliğine) ve yetkili sivil havacılık denetçileri girebilir. Yolcuların girmesi kesinlikle yasaktır.
Kokpit alanı nedir?
Uçağın uçuş ekibi tarafından idare edildiği, uçuş güvertesi olarak da bilinen, tüm kontrol ve seyrüsefer sistemlerini içeren ön bölümdür.
