[author title=”Abdullah Nergiz” image=”https://pbs.twimg.com/profile_images/1241860458396766209/E6TYg-Ko_400x400.jpg”]Havayolu101[/author]
Jet motorlu yolcu uçaklarında kullanılan ve Jet A1 olarak adlandırılan akaryakıtın donma derecesi -47°C civarındadır.
Jet A1’in parlama derecesi 38°C ve kendi kendine alev alma derecesi ise 210°C’dir.
Yüksek irtifadaki çok düşük sıcaklıklarda kolay kolay donmaması ve bir kaza durumunda yangın çıkma riskini mümkün olan en az seviyeye indirmesi sebebiyle uçaklarda, Jet A1 türü yakıt tercih edilmektedir.
(Amerika Birleşik Devletleri’nde, donma derecesi -40°C olan Jet A türü akaryakıt kullanılmaktadır.)
Uçaklar normal seyir irtifasına yükseldiğinde, dışarıdaki hava sıcaklığı -57°C ve hatta daha da soğuk olabilir.
Bu durum, genelde kanatların içinde depolanan akaryakıtın her geçen süre soğumasına yol açar.
Donma sıcaklığının 6 derece kadar daha altına inilmesi halinde uçak yakıtı, balmumu kıvamını alacak ve uçağın motorlarına yakıt pompalanması duracaktır.
Bu yüzden uçaklarda buna karşı bir kaç temel tedbir yer almaktadır:
- Son derece sıcak olan motor yağı, soğutulması amacıyla, “Fuel Oil Heat Exchanger” adı verilen sistem aracılığıyla, akaryakıt borularına bitişik bir biçimde devir daim yaptırılır. Bu sayede hem motor yağının sıcaklığı düşürülür hem de akaryakıt ısıtılır.
- Kanatlardaki yakıt belli aralıklarla, uçağın gövdesinin altında bulunan ve nispeten daha sıcak olan merkezî yakıt tankına pompalanır.
- Uçağın sıcak hidrolik boruları, akaryakıt tanklarının çevresinde dolaşacak şekilde tasarlanır.
Yakıtın donması son derece tehlikeli olduğundan, yerleştirilen çeşitli sensörlerle yakıtın sıcaklığı sürekli bir biçimde kontrol edilir.
Risk oluşturması muhtemel bir durum belirdiğinde, pilotlar, uçağın hızını artırarak veya uçuş irtifasını düşürerek, depolardaki akaryakıtın sıcaklığının artmasını sağlarlar.
British Airways – BA38 Uçuşu
Alınan çok sayıda tedbir sayesinde, yolcu uçaklarının akaryakıtının donması sebebiyle meydana gelen kaza sayısı yok denecek kadar azdır.
Bir istisna hariç.
17 Ocak 2008 tarihinde Pekin – Londra seferini (BA38) icra etmekte olan, British Airways’e ait bir Boeing 777-200ER tipi uçak, havalimanına yaklaşmanın son anlarında motorlarında ani bir güç kaybı yaşamış ve çok sert bir iniş yapmak zorunda kalmıştır.
Yapılan araştırmada, akaryakıt borularında meydana gelen donma, kazanın ana sebebi olarak tespit edilmiştir.
British Airways uçağı, Pekin – Londra arasındaki rota üzerinde -74°C’ye kadar düşen çok soğuk hava akımlarının içinden geçmiştir.
Abdullah Nergiz’in Havayolu101’de yazısının devamı için tıklayınız