Uçuş yönetimi, görsel—akustik geri bildirim veren ekosisteme dayanır; bu ekosistemde kokpit göstergelerinin görevleri hız, yükselme oranı ve motor performansı gibi yaşamsal verileri pilotun dikkat akışına göre önceliklendirir. Dijital “Primary Flight Display” (PFD) penceresinde bütünleşik veriler sunulsa da klasik yuvarlak kadrajlı “steam gauge” hâlâ yedek olarak tutulur. Kokpit tasarımcıları insan-faktör mühendisliğini referans alarak gösterge boyutu, renk skalası ve uyarı senaryolarını tanımlar. Uçak kokpit göstergeleri neler diye merak edenler, havayolu tip eğitiminde motor N1 ekranından ADI’ye uzanan detaylı anlatımla karşılaşır. Bu eğitim içeriği, havacılık haberleri akışı sayesinde yeni EFIS sürümleri ve HUD entegrasyonlarıyla sürekli güncellenir. İşin mutfağında, uçak gösterge paneli kablolama tünellerinden yazılım protokollerine kadar çok katmanlı bir mimariyi barındırır; bu nedenle bakım mühendisleri, uçak gösterge sistemleri kalibrasyonunu düzenli testlerle belgelemek zorundadır.
KOKPİT GÖSTERGELERİNİN GÖREVLERİ
- Attitude Indicator (ADI): Uçağın yatış ve pitch açısını göstererek uzaysal farkındalığı korur.
- Airspeed Indicator: IAS değerini renk bantlarıyla sunar, flap ve iniş takımı limitlerini netleştirir.
- Altimeter: Barometrik basınca göre irtifa belirtir; kabin basıncı arızasında kritik referanstır.
- Vertical Speed Indicator (VSI): Yükselme–alçalma oranını dakikada feet cinsinden gösterir.
- Heading Indicator veya ND (Navigation Display): Uçuş rotasını, rüzgâr vektörlerini ve trafik uyarılarını aynı çerçevede birleştirir.
UÇAK GÖSTERGE PANELİ TASARIMI
Gösterge paneli, pilotun göz çizgisine paralel yerleşmiş PFD ve ND ekran çiftinden oluşur; alt bölümde motor parametreleri için MFD (Multi-Function Display) konumlandırılır. EICAS/ECAM sistemleri uyarı mesajlarını renk kodlarıyla listelerken, sesli ikaz “Caution” ve “Warning” ayrımını güçlendirir. Panel ergonomisini belirleyen faktörlerin başında titreşim yalıtımı ve yansıma açısı gelir; temperli cam kaplamalar UV ışığını süzerken dokunmatik sensörler eldivenli kullanım testlerinden geçer.
UÇAK GÖSTERGE SİSTEMLERİ VE YEDEKLEMELER
Uçak gösterge sistemleri, tek kaynağa bağımlılığı ortadan kaldırmak için sensör yedekliliği kullanır. Pitot-statik hattı tıkanırsa entegre ADIRU birimi inertial veriyi devreye alır; elektrik kesintisi yaşanırsa bağımsız “standby attitude indicator” pil yedeğiyle 30 dakika çalışır. Böylece uçuş, tam ekran kararmasına rağmen emniyetli inişe kadar sürdürülebilir.
SIKÇA SORULAN SORULAR (FAQ)
Uçuş göstergeleri nelerdir?
Attitude, airspeed, altimeter, vertical speed ve heading/ND temel beşli paketi oluşturur; bunlara EICAS motor göstergeleri eklenir.
Kokpitte neler vardır?
Pilot koltukları önünde PFD-ND ekranları, orta konsolda gaz kolları, overhead panelde elektrik–yakıt–hidrolik sistem kontrolleri bulunur.
ND nedir uçak?
Navigation Display’in kısaltmasıdır; rota, waypoint, hava durumu radarı ve TCAS bilgilerini tek ekranda sunar.
Durum Cayrosu nasıl çalışır?
Jiroskop sensörleri ve hızlandırıcı ölçerler, uçağın üç eksendeki konumunu hesaplayarak yapay ufuk (ADI) ekranına aktarır.